Żywa Biblioteka to międzynarodowy projekt edukacyjny, który umożliwia wszystkim chętnym nieformalny osobisty kontakt z osobami reprezentującymi grupy społeczne obarczone stereotypami oraz zagrożone wykluczeniem i dyskryminacją. Zainicjowany w 2000 r. w Danii obecnie jest realizowany w ponad 80 krajach na całym świecie. Został uznany przez Radę Europy za oficjalną metodę edukacji o prawach człowieka. Główną ideą projektu jest propagowanie wartości takich jak otwartość, szacunek i różnorodność.
Metoda (źródło: www.zywabibliotekapolska.pl)
„Jest wiele przyczyn istnienia stereotypów i uprzedzeń oraz tego, że ludzie się nimi kierują. Wszyscy ludzie. W każdej społeczności są również osoby, które doświadczają konsekwencji stereotypowego myślenia, uprzedzeń, a nawet dyskryminacji czy wykluczenia. Żywa Biblioteka jest przestrzenią, w której każdy może podważyć stereotypy i krytycznie przyjrzeć się temu, jak myśli o innych.
Żywa Biblioteka ma odzwierciedlać różnorodność społeczności, w której jest organizowana. To właśnie dzięki otwarciu na tematy trudne dla danego miejsca, Żywa Biblioteka może skutecznie zastępować stereotypy wiedzą, doświadczeniem i empatią w stosunku do osób wykluczanych. Najważniejszymi wartościami Żywej Biblioteki jest otwartość, różnorodność i poszanowanie praw człowieka, które są podstawą metody.
Żywa Biblioteka jest miejscem, w którym szczególne rolę mają grupy i osoby spotykające się ze stereotypami, uprzedzeniami, dyskryminacją i wykluczeniem. Pełnią one rolę Żywych Książek. Żywa Biblioteka nie koncentruje się na jednym temacie czy jednej mniejszości, ale dotyka problemu dyskryminacji w możliwie najszerszym kontekście. Dlatego Żywe Książki pochodzą z bardzo różnorodnych środowisk, mają zróżnicowany status społeczny, wyznanie, zawód, odcień koloru skóry, orientację seksualną, status materialny, wykształcenie, sprawność, wiek, poglądy, wygląd. Łączy ich wspólny cel: promowanie praw człowieka i akceptacji wobec inności poprzez przekazanie swojego doświadczenia.
Żywe Książki odwołują się do własnych doświadczeń, aby zastępować wiedzą myślenie stereotypowe, ale Żywa Biblioteka nie jest miejscem autopromocji czy opowiadania historii. Żywa Biblioteka jest przestrzenią, gdzie poprzez zadawanie pytań, każda osoba ma szansę zweryfikować określony stereotyp a w konsekwencji zbudować kontakt społeczny, zaufanie i akceptację. Czytelnik/czka zostaje jednak sam/a z decyzją, na ile rozmowa zmieniła ich myślenie. I nawet jeśli Żywa Książka i Czytelnik/czka nie zmienią o sobie zdania, to po rozmowie będą wiedzieli o sobie trochę więcej, a to pomaga w zrozumieniu innej perspektywy.
Żywa Biblioteka została stworzona, aby podważać uprzedzenia, wobec wszystkich, którzy ich doświadczają. Tworzenie tematycznych Żywych Bibliotek, które koncentrują się na problemach dyskryminacji jednej grupy, są sprzeczne z zasadami i wartościami Żywej Biblioteki, wykluczając zarówno te osoby, które potrzebują zostać włączone, jak i ograniczając wybór Czytelników/czek. Takie wydarzenia są traktowane jako nadużycie metody Żywej Biblioteki i ich organizowanie może pociągać za sobą skutki prawne.
Wymienione powyżej i uszczegółowione w dokumencie Standardy organizowania Żywej Biblioteki w Polsce zasady Żywej Biblioteki są jej niepodważalnym fundamentem i muszą być stosowane przez wszystkich organizatorów/rki Żywej Biblioteki.
Żywa Biblioteka jest bezpłatna a Żywe Książki są wolontariuszami/kami.”
Żywe Książki to osoby reprezentujące grupy społeczne zagrożone dyskryminacją i wykluczeniem ze względu na m.in. następujące cechy: pochodzenie narodowe i etniczne, kolor skóry, orientację seksualną, tożsamość płciową, religię/wyznanie, niepełnosprawność, trudną przeszłość (uzależnienia, pobyt w więzieniu, bezdomność), wygląd zewnętrzny, światopogląd itp. Podczas Żywej Biblioteki można porozmawiać np. z Agnostykiem/czką, Ateistą/ką, Byłym Więźniem, Cyganem/ką – Romem/ką, Drag Queen, Feministą/ką, Gejem, Hazardzistą/ką, Imigrantem/ką, Lesbijką, Mamą dziecka z zespołem Aspergera, Mamą Geja, Muzułmaninem/ką, Niemcem/ką, Osobą HIV+, Osobą panseksualną, Osobą niepełnosprawną, Osobą niewidomą, Osobą transpłciową, Osobą z chorobą psychiczną, Osobą z depresją i zaburzeniami lękowymi, Osobą z doświadczeniem przemocy domowej, Patriotą/ką, Policjantem/ką, Protestantem/tką, Syryjczykiem/ką, Trzeźwym/ą Alkoholikiem/czką, Ukraińcem/nką, Weganinem/ką, Wolontariuszem/ką, Żydem/ówką. Każdy Czytelnik w rozmowie z Żywą Książką ma okazję skonfrontować swoje wyobrażenia na temat danej grupy społecznej z rzeczywistością.
